لاغری ناگهانی چیست؟
پیش از آنکه بخواهیم با شایع ترین علت لاغری ناگهانی آشنا شویم بهتر است در ابتدا بدانیم که منظور از لاغری یا همان کاهش وزن ناگهانی چیست؟ همانطور که گفته شد این عارضه به معنای از دست دادن مقدار قابل توجهی از وزن بدون انجام رژیم یا فعالیت خاص می باشد. چنین عارضه ای قطعا می تواند یک نشانه هشداردهنده باشد و احتمال وجود بیماری های پنهان را مطرح کند.
طبق یک قانون کلی اگر در بازه ۶ تا ۱۲ ماه بیش از ۵ درصد از وزن بدن خود را از دست دهید لازم است ممکن است در معرض ابتلا به بیماری خاصی باشید و نیاز است حتما به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر همراه با این کاهش وزن علائم دیگری را تجربه می کنید بهتر است آنها را در زمان ویزیت با پزشک در میان بگذارید تا علت های اصلی به طور دقیق بررسی شوند.
مهم ترین علت لاغری ناگهانی چیست؟
پیش از هرچیز لازم به گفتن است که هر لاغری ناگهانی الزاماً خطرناک نیست و گاهی یک کاهش وزن ملموس می تواند نتیجه تغییرات بزرگ در سبک زندگی یا واکنش طبیعی به یک دوره پراسترس باشد. همچنین، استفاده از داروهای گیاهی و مکمل ها مانند قرص هربال پلاس لاغری می تواند در برخی افراد به عنوان یک کمک به کاهش وزن موثر واقع شود، اما لازم است که قبل از شروع هر نوع مصرف دارویی، مشورت با پزشک صورت گیرد تا از ایمنی و کارایی آن اطمینان حاصل شود.
با این حال لاغری ناگهانی گاهی به وجود برخی بیماری ها یا مشکلات پزشکی جدی اشاره دارد که نیازمند بررسی و پیگیری توسط پزشک می باشند. از جمله:
از دست دادن عضله به علت لاغری ناگهانی
تحلیل رفتن عضلات می تواند یکی از اصلی ترین علت لاغری ناگهانی باشد. نشانه بارز این وضعیت، ضعف شدید عضلانی می باشد. به این صورت که گاهی ممکن است یک اندام کوچکتر یا لاغرتر از اندام دیگر دیده شود. از آنجایی که بدن از ترکیب چربی و توده بدون چربی شامل استخوان، آب و عضله تشکیل می شود لذا وقتی بافت عضلانی از بین می رود طبیعی است که وزن نیز کم شود. این اتفاق معمولاً زمانی رخ می دهد که عضلات به مدت طولانی بدون استفاده بمانند.
لازم به گفتن است افرادی که فعالیت ورزشی ندارند، کسانی که کارهای پشت میزی انجام می دهند و یا افرادی که مدت زیادی در بستر بیماری هستند بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند. اما خوشبختانه با ورزش منظم و تغذیه مناسب می توان روند تحلیل عضله را تا حد زیادی معکوس کرد.
دلایل دیگر از دست دادن عضله که خود موجب کاهش وزن ناگهانی بدن می شود عبارتند از:
- شکستگی ها و جراحات شدید
- افزایش سن و فرایند طبیعی پیری
- سوختگی های گسترده
- سکته مغز
- مشکلات مفصلی مانند آرتروز
- بیماری های خودایمنی نظیر آرتریت روماتوئید
- پوکی استخوان
- ام اس (مولتیپل اسکلروزیس) و هر نوع آسیب عصبی که ارتباط مغز با عضلات را مختل می کند.
علت لاغری ناگهانی و پرکاری تیروئید
پرکاری تیروئید یا هیپرتیروئیدیسم به وضعیتی گفته می شود که در آن غده تیروئید بیش از حد معمول هورمون تیروئیدی را ترشح می کند. قطعا می دانید که این هورمون ها مسئول تنظیم بسیاری از عملکردهای بدن به ویژه متابولیسم و سوخت وساز هستند. وقتی تیروئید بیش فعال شود، حتی با وجود اشتهای مناسب بدن سریع تر کالری می سوزاند و این امر می تواند باعث کاهش وزن ناگهانی شود.
به طور کلی می توان گفت روش درمان این مشکل به سن فرد، شدت علائم و شرایط سلامتی او بستگی دارد و معمولاً شامل داروهای ضدتیروئید، ید رادیواکتیو، بتابلوکرها یا در برخی موارد جراحی است.
علائم دیگر پرکاری تیروئید شامل:
تماس با ما
- ضربان قلب سریع یا نامنظم
- اضطراب
- خستگی شدید
- عدم تحمل گرما
- اختلالات خواب
- لرزش دست ها
- در زنان کاهش شدت و کوتاه شدن دوره های قاعدگی می باشد.
علل پرکاری تیروئید
مهم ترین عوامل بروز هیپرتیروئیدیسم شامل بیماری گریوز، التهاب تیروئید (تیروئیدیت)، مصرف بیش از حد ید و استفاده نامناسب یا بیش از حد از داروهای تیروئیدی هستند.
علت لاغری ناگهانی با مشکلات گوارشی
برخی بیماری ها که عملکرد دستگاه گوارش را مختل می کنند می توانند علت لاغری ناگهانی باشند. مشکلاتی مانند سوءجذب که مانع جذب کافی مواد مغذی از غذا می شود، بیماری های التهابی روده مانند کرون و کولیت اولسراتیو، زخم معده و اختلالات پانکراس از جمله این موارد هستند. در این شرایط بدن یا توان جذب مواد ضروری را ندارد یا نمی تواند به شکل درست از آنها استفاده کند. به همین دلیل فرد حتی بدون تغییر در رژیم غذایی، دچار کاهش وزن می شود.
علت لاغری ناگهانی در اثر استرس
کم شدن وزن پس از تجربه رویدادهای پرتنش مانند تغییر محل کار، جدایی، از دست دادن شغل یا سوگواری، در بسیاری از مواقع واکنشی طبیعی بدن می باشد. اگرچه با گذشت زمان و بهبود وضعیت روحی، معمولاً وزن به حالت قبل بازمی گردد.
بنابراین برای رسیدن سریع تر به تعادل، دریافت حمایت روحی یا مشاوره بسیار مؤثر است. اما اگر فرد حساسی هستید که کنترل استرس برایتان دشوار شده، بهتر است از خدمات مشاوران استفاده کنید یا با یک پزشک عمومی مشورت نمایید تا راهکارهای مناسب را دریافت کنید.
علت لاغری ناگهانی به دلیل افسردگی
شاید ندانید اما یکی دیگر از مهم ترین علت لاغری ناگهانی به عارضه افسردگی برمی گردد. از این رو می توان گفت افسردگی تنها یک اختلال روانی نیست بلکه می تواند اثرات جدی بر سلامت جسم داشته باشد. وقتی این بیماری برای مدت طولانی شناسایی و درمان نشود، احتمال کاهش وزن ناخواسته بالا می رود.
چراکه افراد افسرده اغلب اشتهای خود را از دست می دهند یا حتی وعده های غذایی اصلی خودشان را فراموش می کنند. همچنین تغییرات هورمونی مانند افزایش یا کاهش کورتیزول می تواند متابولیسم بدن را مختل کند و باعث سوخت وساز بیشتر یا کمتر از حالت طبیعی شود. علاوه بر این بی میلی به خرید مواد غذایی، پخت وپز یا صرف غذا و حتی کاهش لذت از طعم غذا، همگی می توانند روند کم خوری و کاهش وزن را تشدید کنند.
علائم هشدار کاهش وزن ناشی از افسردگی
زمانی که کاهش وزن بدون دلیل واضح و همراه با یک یا چند نشانه زیر رخ دهد لازم است احتمال افسردگی جدی بررسی شود. علائمی از قبیل:
• احساس مداوم غم یا پوچی
• بی علاقگی نسبت به امور روزانه
• خستگی شدید یا افت انرژی
• بی خوابی یا خواب بیش از حد
• ضعف تمرکز و تصمیم گیری
• حس بی ارزشی یا گناه
• تحریک پذیری یا اضطراب
• حتی افکار مربوط به مرگ یا خودکشی
علت لاغری ناگهانی با دیابت (تشخیص داده نشده یا کنترل نشده)
در خصوص عارضه دیابت که یکی دیگر از شایع ترین علت لاغری ناگهانی می باشد باید گفت که در دیابت نوع ۱، بدن انسولین کافی تولید نمی کند و در دیابت نوع ۲، سلول ها به انسولین مقاوم می شوند. در واقع نبود انسولین مانع ورود گلوکز به سلول ها برای تولید انرژی می شود و بدن ناچار برای تأمین انرژی به سراغ ذخایر چربی و تجزیه پروتئین عضلات می رود.
این فرآیند در دیابت نوع ۱ به نام کتواسیدوز و در نوع ۲ به عنوان لیپولیز شناخته می شود. قند خون بالا باعث افزایش دفع ادرار توسط کلیه ها شده و همراه با گلوکز، مقداری از انرژی بدن نیز از دست می رود. حتی با وجود مصرف غذای کافی، بدن قادر به بهره گیری از گلوکز نیست و کالری دریافتی هدر می رود، که در نهایت به کاهش وزن منجر می شود.
علائم کاهش وزن ناشی از دیابت
زمانی که کاهش وزن بی دلیل همراه با نشانه هایی مثل:
• تشنگی شدید و تکرر ادرار
• خستگی زیاد
• تاری دید
• افزایش اشتها همراه با لاغر شدن (پارادوکس متابولیک) یا در موارد شدید
• بوی استون از دهان به دلیل کتواسیدوز مشاهده شود باید احتمال دیابت توسط پزشک بررسی گردد.
علت لاغری ناگهانی و بیماری آدیسون
آدیسون یک اختلال هورمونی نادر می باشد که در آن غدد فوق کلیوی قادر به تولید کافی کورتیزول و آلدوسترون نیستند. کمبود این هورمون ها تعادل متابولیک و الکترولیتی بدن را برهم می زند و باعث می شود توان تبدیل غذا به انرژی کاهش یابد. در نتیجه بدن برای جبران کمبود انرژی به تجزیه عضلات و چربی ها روی می آورد و روند تحلیل بافت ها آغاز می شود.
علت لاغری ناگهانی به دلیل سرطان
قطعا می دانید که شدت و سرعت کاهش وزن در بیماران سرطانی به نوع و محل تومور بستگی دارد. اما بیشترین موارد مربوط به سرطان های دستگاه گوارش فوقانی مانند مری، معده، روده کوچک، پانکراس و کبد است. پس از آن سرطان ریه قرار دارد که در حدود ۶۰ درصد بیماران باعث افت وزن می شود.
آنهم به این خاطر است که سلول های سرطانی با مصرف بیش از اندازه انرژی و مواد مغذی، تغییری در متابولیسم بدن ایجاد کرده و روند سوزاندن چربی و عضله را سرعت می بخشند. علاوه بر آن التهاب تومور بر هورمون های کنترل کننده اشتها اثر گذاشته و احساس گرسنگی را کاهش می دهد. در مواردی، فشار یا انسداد ناشی از تومور در دستگاه گوارش، عمل بلع یا هضم را مختل و منجر به احساس سیری زودرس می کند. مانند فشار سرطان تخمدان بر معده.
کاهش وزن در جریان درمان سرطان
لاغری ناگهانی به موجب عارضه سرطان ممکن است حین شیمی درمانی یا پرتودرمانی نیز تشدید شود. چراکه در پی آن مشکلاتی مانند زخم و التهاب دهان غذا خوردن را دردناک می کند. در حالی که علائم دیگری همچون تهوع، استفراغ و تغییر مزه غذا به ویژه حس طعم فلزی، اشتهای بیمار را به شدت کم می کند. در اینصورت حتی با تلاش برای دریافت غذای کافی، محدودیت فیزیکی و تغییرات متابولیکی مانع حفظ وزن می شود.
علت لاغری ناگهانی با ابتلا به ایدز (HIV)
بیماری ایدز یکی دیگر از موارد پنهان در خصوص علت لاغری ناگهانی می باشد. در نظر داشته باشید در صورت عدم تشخیص و درمان، ویروس HIV به تدریج سیستم ایمنی را ضعیف نموده و بدن برای مقابله دائمی با عفونت ها و التهاب ها انرژی زیادی مصرف می کند. این وضعیت باعث افت توده عضلانی و چربی می شود.
همچنین مشکلاتی مانند عفونت قارچی دهان یا مری، درد، تهوع و دشواری بلع، اشتها را کم کرده و دریافت کالری را محدود می کند. همچنین آسیب به دستگاه گوارش جذب ویتامین ها، پروتئین و چربی ها را مختل می سازد. در مراحل پیشرفته بدن برای جبران انرژی از پروتئین های عضلانی استفاده کرده و دچار سندرم تحلیل HIV می شود که به افت شدید وزن منجر می گردد.
علت لاغری ناگهانی با بیماری سلیاک
سلیاک یک اختلال خودایمنی است که در آن بدن با مصرف گلوتن موجود در گندم، جو یا چاودار واکنش غیرعادی نشان می دهد. سیستم ایمنی به پوشش روده کوچک حمله کرده و به پرزهای روده آسیب می زند؛ این پرزها وظیفه جذب و انتقال مواد مغذی را دارند
وقتی این ساختارها تخریب شوند قطعا جذب ویتامین ها، مواد معدنی، چربی ها و پروتئین مختل می شود. حتی با تغذیه کافی، سوءجذب ایجاد شده می تواند باعث کاهش وزن ناگهانی یا تدریجی شود.
علائم هشدار کاهش وزن ناشی از سلیاک
لاغری ناگهانی همراه با علائمی از قبیل:
• اسهال مزمن
• نفخ و گاز زیاد
• درد یا گرفتگی شکم پس از غذا
• مدفوع حجیم یا بدبو
• خستگی مداوم
• کم خونی به ویژه ناشی از کمبود آهن
• بثورات پوستی خارش دار یا در کودکان
• تاخیر رشد و کوتاهی قد
• و… هر یک به نوبه خود می توانند نشانه ای از عارضه سلیاک باشند.
علت لاغری ناگهانی با بیماری کرون
کرون نوعی بیماری التهابی مزمن روده است که می تواند از دهان تا مقعد را درگیر کند. در این حالت، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت روده حمله کرده و موجب التهاب، زخم و گاهی تنگی مسیر روده می شود. التهاب طولانی مدت جذب مواد مغذی را مختل کرده و مانع دریافت کافی ویتامین ها، چربی و پروتئین می شود. از سوی دیگر، التهاب مزمن متابولیسم بدن را بالا برده و میزان مصرف انرژی را افزایش می دهد.
حرکات سریع تر روده و دفع مکرر نیز باعث از دست رفتن آب، املاح و کالری می شود. بسیاری از بیماران به دلیل درد، تهوع یا ترس از شدت گرفتن علائم، میزان غذای خود را کمتر کرده و دچار کاهش وزن ناگهانی می شوند.
علائم هشدار کاهش وزن ناشی از کرون
چنانچه کاهش وزن بی دلیل با نشانه هایی مانند
• اسهال مزمن (گاهی خونی یا همراه با مخاط)
• درد یا گرفتگی شکم
• خستگی مفرط
• تب خفیف یا مکرر
• کم خونی ناشی از کمبود آهن یا ویتامین B12،
• زخم و التهاب اطراف مقعد (شقاق، فیستول یا آبسه)
• کاهش اشتها یا تهوع، همراه باشد احتمال ابتلا فرد به بیماری کرون تا حد زیادی بالا می رود.
علت لاغری ناگهانی با زوال عقل (دمانس)
زوال عقل مجموعه ای از اختلالات مغزی است که با کاهش تدریجی حافظه، توان شناختی و عملکرد روزمره همراه است. در مراحل آغازین، تغییرات رفتاری ظریف و نامحسوس ممکن است نادیده گرفته شوند، اما همین نشانه های اولیه می توانند به کاهش وزن ناگهانی منجر شوند.
فرد مبتلا ممکن است وعده های غذایی را فراموش کند، چندین بار یا اصلاً غذا نخورد یا به دلیل ناتوانی در تهیه غذای مناسب، دچار سوءتغذیه شود. در برخی انواع بیماری مانند آلزایمر پیشرفته یا دمانس جسم لویی، اختلال در بلع و جویدن نیز موجب کاهش وزن می شود.
عوارض مصرف داروها به علت لاغری ناگهانی
برخی داروها ممکن است به طور مستقیم یا غیرمستقیم باعث کاهش وزن ناخواسته شوند. قطعا این اثر به علت تغییر در سوخت و ساز بدن، کاهش اشتها یا اختلال در جذب مواد مغذی می باشد. اگرچه در بعضی بیماران، این عارضه خفیف و موقتی بوده اما گاهی نشانه واکنش شدید به دارو محسوب می شود.
داروهایی که بیش تر باعث کاهش وزن می شوند:
• داروهای ضدافسردگی نظیر بوپروپیون که باعث کاهش اشتها و افزایش متابولیسم می شوند
• داروهای محرک سیستم عصبی مرکزی مانند آمفتامین و ریتالین که میل به غذا را کاهش می دهند.
• داروهای ضدصرع و ضدتشنج مثل توپیرامات و زونیساماید که بر سیستم عصبی و سوخت وساز اثر می گذارند.
• داروهای دیابتی و متابولیکی از جمله داپاگلیفلوزین و سماگلوتاید که با افزایش دفع گلوکز یا کاهش اشتها باعث کاهش وزن می شوند.
• داروهای شیمی درمانی و ایمونوتراپی که اشتها را از بین برده و گاهی حس چشایی را تغییر می دهند.
• داروهای تیروئیدی مانند لووتیروکسین که در دوز بالا موجب افزایش سوخت وساز بدن می شوند.
• بعضی آنتی بیوتیک ها و داروهای ضدویروسی خاص که بر اشتها و عملکرد گوارش تأثیر منفی می گذارند.
علت لاغری ناگهانی با پانکراتیت مزمن
پانکراتیت مزمن که یکی دیگر از مهم ترین علت لاغری ناگهانی می باشد به معنای التهاب طولانی مدت در لوزالمعده است. لوز المعده همان غده ای است که پشت معده قرار گرفته و مسئول ترشح آنزیم های گوارشی و هورمون هایی مانند انسولین می باشد. در صورت ادامه التهاب و درمان نشدن، بافت لوزالمعده به تدریج آسیب می بیند و قدرت تولید آنزیم های گوارشی کاهش پیدا می کند. در این حالت حتی با تغذیه مناسب هم بدن قادر به جذب کامل چربی، پروتئین و سایر مواد مغذی نخواهد بود و کاهش وزن ناخواسته رخ می دهد.
علائم هشدار کاهش وزن ناشی از پانکراتیت مزمن
• درد ثابت یا تکرارشونده در بخش بالایی شکم که ممکن است در نواحی پشت هم گسترش یابد
• وجود مدفوع چرب، بدبو، روشن و شناور که نشانه جذب ناقص چربی هاست
• تهوع یا استفراغ های مکرر به ویژه پس از خوردن غذاهای چرب
• کاهش یا از بین رفتن اشتها در طول زمان
• احساس خستگی و ضعف مداوم به علت کمبود انرژی و مواد مغذی
• بروز نشانه های دیابت مانند تشنگی زیاد، تکرر ادرار و کاهش وزن غیرقابل توضیح
علت لاغری ناگهانی با پارکینسون
پارکینسون یک بیماری عصبی پیش رونده بوده که به تدریج کنترل حرکات بدن را مختل می کند. در صورت عدم تشخیص به موقع، این اختلال می تواند باعث کاهش وزن ناخواسته و ناگهانی شود. لرزش مداوم اندام ها و سفتی عضلات یکی از نشانه های بارز این عارضه می باشند که خود باعث افزایش مصرف انرژی حتی در زمان استراحت نیز می گردند.
زمانی که بدن به این عارضه مبتلا می شود میزان دریافت کالری به دلیل اختلال در بلع و حرکات دهانی کاهش پیدا می کند. از طرفی به دلیل کاهش حس بویایی و چشایی، میل به غذا خوردن کم شده و عملکرد دستگاه گوارش با کندی مواجه می شود. به این طریق احساس سیری زودرس اتفاق می افتد. البته در این وضعیت تغییرات شیمیایی مغز نیز ممکن است اشتها را کاهش دهد و منجر به تغذیه ناکافی شود.
از دیگر علائم هشدار کاهش وزن ناشی از پارکینسون عبارتند از:
• لرزش در دست یا پا به ویژه هنگام استراحت
• کندی در انجام حرکات بدنی (Bradykinesia)
• سفتی یا خشکی عضلات در اندام ها
• دشواری در حفظ تعادل یا راه رفتن
• تغییر در دست خط، کوچک و فشرده شدن نوشته ها
• تغییر در صدا، مانند ضعیف یا یکنواخت شدن تُن گفتار
• یبوست مزمن و مشکل در دفع
• کاهش حس بویایی یا از بین رفتن کامل آن
علت لاغری ناگهانی به دلیل زخم معده
زخم معده نوعی آسیب در لایه داخلی معده یا بخش ابتدایی روده کوچک (اثنی عشر) می باشد که معمولاً بر اثر عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری یا مصرف طولانی مدت داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) ایجاد می شود. این بیماری با ایجاد درد یا سوزش پس از صرف غذا، باعث می شود فرد از خوردن پرهیز کرده یا وعده های غذایی اش را کوچک تر کند. در موارد شدید تورم ناشی از زخم می تواند مانع خروج طبیعی غذا از معده شده و موجب تهوع، استفراغ یا حتی کم خونی گردد.
علائم هشدار کاهش وزن ناشی از زخم معده
• درد یا سوزش در بالای شکم (به ویژه بین وعده ها یا شب ها)
• احساس پری، نفخ یا آروغ زدن مکرر پس از غذا
• تهوع و استفراغ های مکرر، گاهی همراه با خون
• مدفوع تیره یا قیری شکل در اثر خونریزی گوارشی
• کم خونی، ضعف و خستگی مزمن
• بی اشتهایی و کاهش تمایل به غذا خوردن
