ریزش موی ناشی از استرس یا تلوژن افلوویوم (Telogen Effluvium) یکی از شایع ترین انواع ریزش مو است که باعث ریزش منتشر و ناگهانی مو ها می شود. در این نوع ریزش، تعداد زیادی از موهای سر به طور همزمان وارد فاز استراحت (تلوژن) می شوند و پس از چند ماه دچار ریزش می گردند. برخلاف آلوپسی آندروژنتیک که زمینه ژنتیکی و هورمونی دارد، تلوژن افلوویوم معمولاً به دلیل یک شوک فیزیکی یا روانی ایجاد می شود و با از بین رفتن عامل محرک، بهبود می یابد. این مقاله به بررسی علل، علائم و به ویژه درمان های جدید و توصیه های علمی برای مدیریت ریزش موی ناشی از استرس می پردازد.
چرخه رشد مو و تأثیر استرس
برای درک تلوژن افلوویوم لازم است با چرخه رشد مو آشنا شویم. پوست سر انسان حدود ۱۰۰ هزار فولیکول مو دارد که هر فولیکول به طور مستقل وارد سه فاز می شود: فاز رشد فعال (آناژن)، فاز گذار (کاتاژن) و فاز استراحت (تلوژن). در شرایط طبیعی، حدود ۸۵٪ از فولیکول ها در فاز آناژن و حدود ۱۵٪ در فاز تلوژن قرار دارند. طول فاز آناژن برای موهای سر بین ۴ تا ۶ سال و فاز تلوژن حدود ۴ ماه است. در پایان فاز استراحت، مو از فولیکول جدا شده و موهای جدید شروع به رشد می کنند. به همین دلیل ریزش روزانه تا حدود ۱۰۰ تار مو طبیعی محسوب می شود.
استرس شدید جسمی یا روانی، جراحی، زایمان، بیماری تب دار، تصادف یا رژیم های غذایی سخت می توانند باعث شوند تا تعداد زیادی از فولیکول های مو به طور همزمان وارد فاز تلوژن شوند . در این شرایط، ۷۰٪ یا بیشتر از موهای در حال رشد ناگهان به فاز استراحت می روند که طی ۲ تا ۳ ماه بعد باعث ریزش گسترده می شود . این دوره تاخیر سبب می شود افراد ارتباط بین استرس و ریزش مو را به خوبی متوجه نشوند و نگرانی آن ها بیشتر شود. خوشبختانه، با رفع عامل محرک، فولیکول ها دوباره وارد فاز رشد شده و موهای جدید شروع به رویش می کنند؛ بنابراین در این نوع ریزش مو معمولاً برگشت پذیر است.
علل و محرک های تلوژن افلوویوم
تحریک شدید سیستم بدن می تواند چرخه طبیعی موها را به هم بزند. در زیر برخی از محرک های شناخته شده که در مطالعات گزارش شده اند آمده است:
برای مشاوره رایگان دریافت خدمات
اطلاعات خود را وارد کنید
"(ضروری)" indicates required fields
زایمان و تغییرات هورمونی پس از آن: بسیاری از زنان پس از تولد نوزاد، افزایش ریزش مو را تجربه می کنند. این وضعیت معمولاً چند ماه پس از زایمان رخ می دهد و به تدریج برطرف می شود .
بیماری های تب دار یا مزمن: تب شدید، عفونت ها یا بیماری های مزمن مانند کم خونی، مشکلات تیروئید یا بیماری های خودایمنی می توانند باعث ورود موها به فاز تلوژن شوند .
جراحی و تصادف: اعمال جراحی بزرگ، صدمات فیزیکی یا خونریزی شدید از جمله عواملی هستند که می توانند سیستم بدن را شوکه کرده و منجر به ریزش موی گسترده شوند
استرس روانی شدید: مشکلات عاطفی، اضطراب، افسردگی یا سوگ می توانند نقش مهمی در شروع تلوژن افلوویوم داشته باشند
کاهش وزن سریع و رژیم های سخت: رژیم های غذایی کم کالری یا حذف گروه های غذایی اصلی باعث کمبود مواد مغذی مانند آهن، روی، ویتامین B۱۲ و پروتئین می شود و در نتیجه ریزش مو را تشدید می کند
داروها و هورمون ها: مصرف برخی داروها از جمله رتینوئیدها، داروهای ضدافسردگی، بتا بلاکرها و قطع ناگهانی قرص های جلوگیری از بارداری می تواند عامل ریزش مو باشد.
اختلالات غدد درون ریز: کم کاری یا پرکاری تیروئید، مشکلات غده هیپوفیز یا تغییرات هورمونی در دوران یائسگی بر چرخه رشد مو تأثیر می گذارند.
سفرهای طولانی و تغییر منطقه زمانی: جت لگ و اختلال در خواب و ساعت زیستی نیز گاهی موجب ریزش مو می شود.
قرار گرفتن زیاد در معرض آفتاب و بیماری های پوستی: سوختگی، اگزما یا التهابات پوستی می تواند فولیکول ها را آسیب پذیر کند.
شناخت و مدیریت این محرک ها اولین قدم برای توقف ریزش و شروع روند بهبود است.
علائم و ویژگی های بالینی
تلوژن افلوویوم یک ریزش موی منتشر و غیر اسکار است. یعنی بر خلاف آلوپسی آندروژنتیک که الگوی خاصی دارد، این نوع ریزش به صورت یکدست در همه نواحی سر رخ می دهد. مشخصه های بالینی شامل موارد زیر است:
ریزش ناگهانی و شدید مو: اغلب ۲ تا ۴ ماه بعد از وقوع عامل محرک، بیمار با ریزش دسته ای موها هنگام شانه کردن، حمام یا روی بالش مواجه می شود .
خط رویش موی جدید: با شروع رشد مجدد مو، اغلب خطی از موهای کوتاه و نازک در اطراف پیشانی دیده می شود که نشان دهنده بهبود است.
دوره بازگشت: در بیشتر افراد، ریزش مو طی ۶ تا ۹ ماه کاهش یافته و به حالت طبیعی برمی گردد، اما در برخی موارد رشد کامل ممکن است ناقص باشد.
تغییرات ناخن: گاهی خطوط عرضی به نام خط Beau روی ناخن ها ظاهر می شود که زمان وقوع شوک را مشخص می کند.
در معاینه، پزشک ممکن است تست کشیدن مو را انجام دهد که در آن تعداد موهای جداشده هنگام کشیدن آرام دسته ای از موها شمارش می شود. اگر تعداد بیش از ۱۰ درصد موها جدا شود، احتمال تلوژن افلوویوم مطرح می گردد. آزمایش خون برای بررسی کم خونی، تیروئید و کمبود ویتامین ها نیز توصیه می شود.
درمان های عمومی و تغییر شیوه زندگی
خوشبختانه تلوژن افلوویوم در اغلب موارد خودمحدود و برگشت پذیر است. مهم ترین اقدام، شناسایی و رفع عامل محرک است. پس از رفع عامل، فولیکول ها طی چند ماه وارد فاز رشد می شوند. توصیه های کلی برای کمک به روند بهبود عبارت اند از:
مراقبت ملایم از مو: شانه کردن آرام، اجتناب از برس های فلزی و کشیدن شدید مو، و پرهیز از ماساژ خشن پوست سر، به کاهش آسیب کمک می کند. استفاده از شامپوهای ملایم بدون سولفات و نرم کننده به حفظ رطوبت ساقه مو کمک می کند.
درمان اختلالات زمینه ای: اگر ریزش مو به دلیل بیماری پوست سر (مثل درماتیت سبوره، عفونت قارچی) یا مشکلات هورمونی باشد، درمان دقیق آن ها ضروری است.
رژیم غذایی متعادل: مصرف کافی پروتئین، سبزیجات، میوه ها، آهن، روی، ویتامین های گروه B، و اسید فولیک برای سلامت فولیکول ضروری است . کمبود آهن و B۱۲ باید با مشورت پزشک اصلاح شود.
حمایت روانی و کاهش استرس: مراجعه به روان شناس، استفاده از تکنیک های آرام سازی مانند مدیتیشن، یوگا، ورزش های هوازی و خواب کافی در کاهش استرس و بهبود ریزش مو مؤثر است
اجتناب از رژیم های سخت و کاهش وزن سریع: کاهش کالری ناگهانی می تواند تعادل هورمونی را مختل کرده و ریزش مو را تشدید کند. در صورتی که قصد کاهش وزن دارید، این کار را تدریجی و تحت نظر متخصص تغذیه انجام دهید.
حفظ سلامت عمومی: اجتناب از سیگار و مصرف الکل، مدیریت بیماری های مزمن و کنترل قند خون در افراد دیابتی به حفظ سلامت مو کمک می کند.
این توصیه ها اساس درمان تلوژن افلوویوم را تشکیل می دهد و در بسیاری از موارد، رعایت آنها به تنهایی کافی است. اما در صورت ادامه دار بودن ریزش یا تمایل به تسریع روند رشد، می توان از روش های درمانی نوین بهره برد.
درمان های دارویی و مکمل ها
ماینوکسیدیل موضعی و خوراکی
ماینوکسیدیل یکی از معدود داروهای تأییدشده برای درمان ریزش مو است. این دارو با اتساع عروق و افزایش جریان خون پوست سر، فولیکول های خاموش را به فاز رشد بازمی گرداند. اگرچه اکثر مطالعات مربوط به آلوپسی آندروژنتیک انجام شده، برخی متخصصان از محلول ۲٪ یا ۵٪ ماینوکسیدیل برای بیماران مبتلا به تلوژن افلوویوم مزمن استفاده می کنند. این دارو باید حداقل ۳ تا ۶ ماه به طور مداوم مصرف شود تا نتیجه مشخص شود. عوارض احتمالی شامل خارش پوست سر، رویش موهای زائد در صورت (به ویژه در خانم ها) و در موارد کمی افت فشار خون است. اخیراً قرص های ماینوکسیدیل با دوز پایین نیز برای درمان ریزش مو تجویز می شود، اما مصرف آن باید حتماً زیر نظر پزشک باشد.
فیناستراید و سایر داروهای آنتی آندروژن
فیناستراید با مهار آنزیم ۵-آلفاردوکتاز و کاهش تبدیل تستوسترون به دی هیدروتستوسترون (DHT) عمل می کند. این دارو عمدتاً در درمان آلوپسی آندروژنتیک مردانه کاربرد دارد. در زنان باردار یا در سن باروری به دلیل خطرات جنینی ممنوع است. استفاده از فیناستراید در تلوژن افلوویوم معمولاً توصیه نمی شود مگر اینکه فرد همزمان مبتلا به آلوپسی آندروژنتیک باشد.
مکمل های ویتامین و مواد معدنی
کمبود آهن، روی، ویتامین D و ویتامین B۱۲ از عوامل موثر در ریزش مو هستند. بنابراین مکمل هایی که این مواد را تامین می کنند می توانند به رشد مو کمک کنند. در عین حال مصرف بیوتین، اسید فولیک و اسیدهای چرب امگا-۳ نیز مفید است. بهتر است پیش از مصرف مکمل ها سطح خونی ویتامین ها و مواد معدنی توسط پزشک بررسی شود تا از مصرف غیرضروری پرهیز گردد.
سرم ها و شامپوهای تقویتی
برندهای متعددی سرم ها و شامپوهای ضدریزش تولید می کنند که حاوی ترکیباتی مثل عصاره های گیاهی (رزماری، سیر، جینکو بیلوبا)، پپتیدها، نیاسینامید و آمینواسیدها هستند. برخی مطالعات نشان داده اند که استفاده از سرم های حاوی پپتیدهای مس، سیلی بوم ماریانوم و عصاره های طبیعی می تواند کیفیت زندگی و تراکم مو را در زنان مبتلا به تلوژن افلوویوم مزمن بهبود دهد، اما نتایج این مطالعات محدود و نیازمند تأیید بیشتر هستند.
درمان های دستگاهی و نوین
علاوه بر داروها و تغییر سبک زندگی، چندین روش دستگاهی برای تحریک رشد مو معرفی شده است. این درمان ها در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته اند:
نوردرمانی کم توان (لیزر کم سطح)
نوردرمانی کم توان یا LLLT با استفاده از دیودهای لیزری یا LEDهای قرمز-مادون قرمز با طول موج ۶۵۰ تا ۸۰۰ نانومتر انجام می شود. مطالعات حیوانی و انسانی نشان داده اند که LLLT می تواند رشد مو را در آلوپسی ناشی از شیمی درمانی و آلوپسی آره آتا تحریک کند. در یک مرور علمی، پژوهشگران گزارش کردند که لیزر کم توان با تحریک سلول های بنیادی اپیدرمی و انتقال فولیکول ها از فاز تلوژن به آناژن عمل می کندpmc.ncbi.nlm.nih.gov. همچنین این روش با کاهش التهاب و تعدیل پاسخ های ایمنی می تواند رشد مو را بهبود بخشد در مدل حیوانی آلوپسی آره آتا، استفاده از شانه لیزری باعث افزایش تعداد فولیکول ها در فاز آناژن و کاهش سلول های التهابی شد. مطالعات انسانی نیز نشان داده اند که این روش برای مردان و زنان مبتلا به آلوپسی آندروژنتیک بی خطر و موثر است.
استفاده از LLLT برای تلوژن افلوویوم مستندات محدودی دارد، اما از آنجا که این درمان جریان خون و فعالیت سلول های بنیادی را افزایش می دهد، بسیاری از متخصصان به عنوان روش کمک کننده از آن بهره می برند. معمولاً بیمار باید سه تا پنج بار در هفته و هر بار حدود ۱۰ تا ۲۰ دقیقه از کلاه یا شانه لیزری استفاده کند. نتیجه گیری اغلب بعد از ۳ تا ۶ ماه قابل مشاهده است. مهم است که دستگاه دارای مجوز سازمان های معتبر باشد.
میکرونیدلینگ پوست سر
میکرونیدلینگ (Micro-needling) روشی است که با استفاده از سوزن های ریز، سوراخ های میکروسکوپی در پوست سر ایجاد می کند. این سوراخ ها جریان خون را افزایش داده و تولید فاکتورهای رشد و کلاژن را تحریک می کنند. همچنین موجب افزایش نفوذ داروهای موضعی مانند ماینوکسیدیل می شود. در مطالعه ای آزمایشی که بر روی ۱۰۰ بیمار مبتلا به آلوپسی آندروژنتیک انجام شد، گروهی که ترکیب میکرونیدلینگ همراه با ۵٪ ماینوکسیدیل دریافت کردند، طی ۱۲ هفته افزایش چشمگیر شمارش مو داشتند؛ متوسط افزایش تعداد مو در گروه میکرونیدلینگ ۹۱٫۴ تار مو بود، در حالی که گروهی که فقط ماینوکسیدیل استفاده می کردند افزایش متوسط ۲۲٫۲ تار مو داشتند. این اختلاف معنی دار (P=0.039) نشان می دهد که تحریک مکانیکی پوست سر می تواند اثر ماینوکسیدیل را افزایش دهد.
میکرونیدلینگ همچنین باعث فعال شدن سلول های بنیادی فولیکول و ترشح فاکتورهای رشد مانند FGF و PDGF می شود. مطالعات دیگر نشان داده اند که این روش حتی در بیماران مقاوم به ماینوکسیدیل نتایج خوبی داشته است. با این وجود، استفاده از میکرونیدلینگ باید تحت نظر متخصص پوست انجام شود و رعایت بهداشت و ضدعفونی ابزارها اهمیت زیادی دارد.
لیزر فرکشنال و لیزرهای تحریک کننده
علاوه بر لیزر کم توان، برخی از دستگاه های لیزر فرکشنال غیرآبلاتیو برای درمان ریزش مو مورد بررسی قرار گرفته اند. این دستگاه ها با ایجاد زخم های کوچک کنترل شده، روند ترمیم و نئوکلاژنز را تحریک و به رشد مو کمک می کنند. تحقیقات محدودی در این زمینه وجود دارد و بیشتر مطالعات بر لیزرهای CO₂ یا اربیوم:YAG در ترکیب با PRP یا داروهای موضعی تمرکز داشته اند. داده ها نشان می دهد که این روش ها می توانند قطر مو و تراکم فولیکول ها را افزایش دهند؛ ولی نیاز به تحقیقات بیشتر دارند.
پلاسما غنی از پلاکت (PRP)
در روش PRP، خون بیمار گرفته شده و پس از سانتریفیوژ، بخش پلاسما که حاوی غلظت بالایی از پلاکت هاست جدا می شود. این پلاسما غنی از فاکتورهای رشد (مانند PDGF، TGF-β و VEGF) بوده و با تزریق در پوست سر می تواند فولیکول های مو را تحریک کند. اگرچه بسیاری از مطالعات PRP را در درمان آلوپسی آندروژنتیک بررسی کرده اند، برخی متخصصان از آن در تلوژن افلوویوم مزمن نیز استفاده می کنند. نتایج اولیه نشان می دهد که تزریق PRP هر ۴ تا ۶ هفته می تواند تراکم و قطر موها را افزایش دهد و زمان ریزش را کوتاه کند. با این حال، کیفیت مطالعات متفاوت است و نیاز به کارآزمایی های بیشتر وجود دارد.
مزوتراپی و دارورسانی موضعی
مزوتراپی شامل تزریق مقادیر کمی از ویتامین ها، آمینواسیدها، کوآنزیم ها و داروها به لایه میانی پوست است. در درمان ریزش مو، محلول های حاوی بیوتین، پپتیدهای مس، هیالورونیک اسید و منوکسیدیل رقیق شده استفاده می شود. نظریه این است که با رساندن مستقیم مواد مغذی به فولیکول ها، رشد مو تحریک می شود. شواهد علمی قوی برای تأثیر مزوتراپی وجود ندارد؛ در بعضی موارد نتایج مثبت گزارش شده است، ولی به دلیل خطر عفونت و واکنش های آلرژیک باید با احتیاط استفاده شود.
نقش مدیریت استرس و سلامت روان
از آنجایی که استرس روانی یکی از عوامل اصلی ایجاد تلوژن افلوویوم است، مدیریت آن نقش کلیدی در درمان دارد. تکنیک های مختلفی برای کاهش استرس پیشنهاد می شود:
مدیتیشن و تنفس عمیق: تمرین روزانه مدیتیشن ذهن آگاهی باعث کاهش سطح هورمون های استرس (مانند کورتیزول) و افزایش آرامش می شود. این تمرین ها سیستم عصبی پاراسمپاتیک را فعال کرده و به تعادل هورمونی کمک می کند.
یوگا و ورزش منظم: یوگا با ترکیب تمرینات کششی، تنفس و تمرکز ذهن، هم زمان سیستم بدنی و روانی را تقویت می کند. ورزش های هوازی مانند پیاده روی سریع، دویدن و شنا نیز جریان خون پوست سر را افزایش داده و حال روحی را بهبود می دهند.
برنامه ریزی خواب: کمبود خواب می تواند چرخه هورمونی و رشد مو را مختل کند. توصیه می شود بزرگسالان ۷ تا ۹ ساعت خواب باکیفیت در شب داشته باشند و ساعت خواب و بیداری منظمی را رعایت کنند.
حمایت اجتماعی: صحبت کردن با دوستان، خانواده یا گروه های حمایتی درباره مشکلات می تواند از بار روانی بکاهد. در موارد شدید، مراجعه به روان درمانگر یا روان پزشک ضروری است.
تغییر سبک زندگی: تنظیم زمان کار و استراحت، پرهیز از مصرف بیش از حد کافئین و الکل، و مدیریت بهتر کارها از دیگر راهکارهاست.
مراقبت های خانگی و درمان های جایگزین
ماساژ پوست سر و روغن ها
ماساژ ملایم پوست سر با روغن های طبیعی مانند روغن رزماری، نارگیل، آرگان و کرچک می تواند جریان خون را افزایش دهد و مواد مغذی به فولیکول ها برساند. برخی تحقیقات نشان داده اند که روغن رزماری عملکردی مشابه ماینوکسیدیل ۲٪ داشته و در افزایش تراکم مو مؤثر است. روغن نعناع فلفلی نیز با افزایش جریان خون پوست سر، رشد مو را تحریک می کند. استفاده مداوم از این روغن ها همراه با ماساژ روزانه ممکن است به کاهش استرس و بهبود حالت مو کمک کند.
طب سوزنی و طب سنتی
در طب سنتی چینی، ریزش مو به عدم تعادل انرژی (Qi) نسبت داده می شود. طب سوزنی با تحریک نقاط خاصی روی بدن جریان انرژی و خون را بهبود می بخشد. اگرچه برخی بیماران بهبود را گزارش می کنند، شواهد علمی کافی برای توصیه قطعی وجود ندارد. مصرف گیاهان دارویی مانند جینسینگ، گیاه سائو پالمتو و دم نوش های آرام بخش نیز در فرهنگ های مختلف رایج است. با این حال، قبل از مصرف گیاهان دارویی باید با پزشک مشورت کرد تا تداخل دارویی یا عوارض احتمالی بررسی شود.
رژیم غذایی ضدالتهاب
التهاب مزمن می تواند سلامت فولیکول ها را تحت تأثیر قرار دهد. رژیم غذایی سرشار از آنتی اکسیدان ها و مواد ضدالتهاب، شامل میوه های رنگی (انار، زغال اخته)، سبزیجات برگ سبز، ماهی های چرب (غنی از امگا-۳)، مغزها و ادویه هایی مانند زردچوبه، به کاهش التهاب و حفظ سلامت مو کمک می کند. حذف غذاهای فراوری شده، قندهای ساده و چربی های ترانس نیز اهمیت دارد. نوشیدن آب کافی و مصرف پروبیوتیک ها به سلامت روده و جذب مواد مغذی کمک می کند.
پیشگیری از تلوژن افلوویوم
اگرچه نمی توان تمام عوامل استرس زا را حذف کرد، اما می توان با رعایت نکاتی احتمال وقوع تلوژن افلوویوم را کاهش داد:
دریافت مراقبت قبل و بعد از زایمان: زنان باردار باید مکمل های تجویز شده (آهن، اسید فولیک) را به طور منظم مصرف کنند و پس از زایمان تغذیه و استراحت کافی داشته باشند.
تنظیم وزن سالم: کاهش وزن باید تدریجی باشد و به کمک متخصص تغذیه صورت گیرد تا از کمبود مواد مغذی جلوگیری شود.
مدیریت بیماری های مزمن: کنترل مناسب بیماری هایی مانند دیابت، کم خونی و بیماری های تیروئید باعث کاهش بار استرس بر بدن و جلوگیری از ریزش مو می شود.
استفاده محدود از ابزارهای حرارتی: اتوی مو، فرکننده و سشوارهای بسیار داغ باعث آسیب به ساقه مو و شکنندگی آن می شوند؛ بهتر است دما در حد متوسط باشد و از محصولات محافظ حرارت استفاده شود.
اجتناب از رنگ کردن و مواد شیمیایی شدید: دکلره و رنگ موهای قوی سبب ضعیف شدن ساقه مو می شوند. استفاده از رنگ های بدون آمونیاک و فواصل زمانی بیشتر بین دفعات رنگ کردن توصیه می شود.
انتخاب شامپو و محصولات مناسب: استفاده از شامپوهای ملایم، فاقد سولفات و پارابن و سرم های تقویتی می تواند از آسیب اضافی پیشگیری کند.
تفاوت تلوژن افلوویوم حاد و مزمن
تلوژن افلوویوم به دو صورت حاد و مزمن دیده می شود. در نوع حاد، ریزش مو پس از یک عامل محرک مشخص مانند زایمان یا بیماری شروع شده و پس از چند ماه به تدریج متوقف می شود. این نوع ریزش معمولاً بیشتر از ۶ ماه طول نمی کشد. در مقابل، تلوژن افلوویوم مزمن معمولاً در زنان میانسال با موهای متوسط تا بلند دیده می شود و ریزش مو به طور نوسانی برای مدت طولانی (حتی چند سال) ادامه دارد. در این حالت چرخه رشد مو کوتاه تر می شود و فولیکول ها زمان کمتری در فاز آناژن می مانند. علت دقیق این پدیده هنوز به خوبی مشخص نیست، اما برخی فرضیات به اختلالات هورمونی خفیف یا وضعیت ژنتیکی اشاره دارند. درمان در نوع مزمن دشوارتر است و نیاز به پیگیری طولانی مدت دارد.
داروهای آنتی آندروژن دیگر
علاوه بر فیناستراید، داروهای دیگری مانند دوتاستراید (که هر دو ایزوفرم آنزیم ۵-آلفا ردوکتاز را مهار می کند) و اسپیرونولاکتون (دیورتیکی که گیرنده های آندروژنی را مسدود می کند) در درمان انواع خاصی از ریزش مو استفاده می شوند. دوتاستراید در برخی کشورها برای آلوپسی آندروژنتیک مجاز نیست، اما مطالعات نشان داده اند که قدرت مهار آنزیم آن بیشتر از فیناستراید است. اسپیرونولاکتون بیشتر در زنان مبتلا به ریزش مو با علائم افزایش آندروژن (مثل آکنه یا سیکل نامنظم) استفاده می شود. مصرف این داروها باید تحت نظر پزشک و همراه با آزمایش های دوره ای انجام شود.
نقش هورمون تیروئید و درمان آن
اختلالات غده تیروئید از جمله کم کاری (هیپوتیروئیدیسم) و پرکاری (هایپرتیروئیدیسم) از علل شایع تلوژن افلوویوم هستند . اگر هورمون های تیروئید از تعادل خارج شوند، چرخه رشد مو مختل می شود. در صورت تشخیص، درمان جایگزینی با لووتیروکسین برای کم کاری و داروهایی مانند متیمیزول یا پروپرانولول برای پرکاری تجویز می شود. پس از تعادل هورمونی، ریزش مو معمولاً کاهش می یابد. بنابراین بررسی عملکرد تیروئید بخش مهمی از ارزیابی بیماران با ریزش منتشر است.
کاشت مو و روش های جراحی
در مواردی که ریزش مو پایدار و برگشت ناپذیر باشد (مثلاً وقتی تلوژن افلوویوم مزمن با آلوپسی آندروژنتیک همراه است)، کاشت مو می تواند گزینه ای موثر باشد. در این روش، فولیکول های سالم از نواحی پشت سر (بانک مو) برداشته و به مناطقی که موها کم پشت شده اند منتقل می شود. تکنیک های جدید مانند استخراج واحد فولیکولی (FUE) و پیوند واحد فولیکولی (FUT) به حداقل رساندن زخم و زمان بهبودی کمک می کنند. البته کاشت مو معمولاً برای تلوژن افلوویوم خالص توصیه نمی شود، زیرا فولیکول ها قادر به رشد مجدد هستند؛ اما در موارد ترکیبی می تواند نتایج خوبی داشته باشد.
درمان های مبتنی بر سلول های بنیادی و اگزوزوم ها
در سال های اخیر پژوهش های زیادی بر روی سلول های بنیادی مشتق از بافت چربی، سلول های بنیادی پاپیلای درم و اگزوزوم های مشتق از MSC (سلول های بنیادی مزانشیمی) انجام شده است. این سلول ها با آزادسازی فاکتورهای رشد و پیام رسان های RNA می توانند محیط پیرامون فولیکول های مو را بهبود بخشند و رشد مو را تحریک کنند. آزمایشات اولیه نشان داده اند که تزریق فراورده های حاوی سلول های بنیادی یا اگزوزوم ها در پوست سر می تواند تراکم مو را افزایش دهد و دوره های استراحت را کوتاه کند. اما این روش ها هنوز در مراحل آزمایشی هستند و هزینه بالایی دارند. به همین دلیل به طور گسترده در دسترس نیستند و باید در چارچوب کارآزمایی های بالینی انجام شوند.
مراقبت از ساقه مو و محصولات محافظ
در تلوژن افلوویوم، گرچه ریشه موها آسیب می بیند، مراقبت از ساقه مو نیز اهمیت دارد. استفاده مداوم از رنگ های شیمیایی، دکلره، صاف کننده ها و حرارت بالا به ساقه مو صدمه می زند و باعث خرد شدن و دوشاخه شدن آن می شود. محصولاتی مانند سرم های سیلیکونی، کرم های ترمیم کننده حاوی کراتین و ماسک های آبرسان می توانند شانه پذیری مو را بهتر کرده و ظاهری سالم تر به آن بدهند. برخی سرم ها حاوی پلیمرهای فیلم ساز و پپتیدهای محافظ هستند که روی سطح مو لایه محافظ تشکیل می دهند و از نفوذ رطوبت و شکستگی جلوگیری می کنند.
عادات روزانه سلامت مو
موهای سالم نیاز به مراقبت های روزانه دارند:
استفاده از شانه با دندانه های پهن: این نوع شانه فشار کمتری به مو وارد می کند و از کنده شدن مو جلوگیری می کند.
خشک کردن مو با حوله نرم و بدون مالش شدید: مالیدن شدید حوله باعث شکستگی مو می شود. بهتر است با فشردن آرام حوله رطوبت را جذب کنید.
بستن موها با کش های نرم: کش های سفت باعث کشش مو و آسیب فولیکول می شوند. استفاده از کش های پارچه ای یا روبان به حفظ سلامت مو کمک می کند.
حذف محصولات حاوی الکل: اسپری ها و ژل های حاوی الکل ساقه مو را خشک و شکننده می کنند؛ محصولات فاقد الکل و حاوی مرطوب کننده گزینه بهتری هستند.
آینده درمان ریزش مو ناشی از استرس
با پیشرفت علوم سلولی و ژنتیک، افق های تازه ای برای درمان ریزش مو گشوده شده است. ژن درمانی با هدف تنظیم بیان ژن های مسئول چرخه مو، مهندسی بافت برای ساخت فولیکول های مو در آزمایشگاه و استفاده از بیوهورمون های رشد از جمله حوزه های در حال توسعه هستند. همچنین استفاده از واقعیت افزوده و هوش مصنوعی در تشخیص زودهنگام و پایش روند درمان می تواند نقش مهمی در آینده ایفا کند. پژوهشگران امیدوارند که با ترکیب این فناوری ها بتوانند درمان های شخصی سازی شده با حداقل عوارض ارائه دهند.
جمع بندی و توصیه های نهایی
تلوژن افلوویوم که به عنوان ریزش موی ناشی از استرس شناخته می شود، یکی از شایع ترین علل ریزش منتشر موست. این بیماری معمولاً به دنبال یک استرس فیزیکی یا روانی (مانند زایمان، بیماری شدید، جراحی، رژیم غذایی سخت یا شوک عاطفی) رخ می دهد و باعث می شود تعداد زیادی فولیکول وارد فاز استراحت شوند . ریزش مو چند ماه بعد از عامل محرک شروع می شود و ممکن است به شدت بیمار را مضطرب کند. اما نکته امیدوارکننده این است که این نوع ریزش مو در اغلب موارد برگشت پذیر است و با حذف عامل، فولیکول ها به چرخه طبیعی بازمی گردند.
درمان اصلی تلوژن افلوویوم شامل شناخت و رفع عامل زمینه ای، مراقبت ملایم از مو، تغذیه سالم و مدیریت استرس است . در کنار این رویکردها، درمان های نوین مانند ماینوکسیدیل، لیزر کم توان، میکرونیدلینگ و PRP می توانند رشد مو را تحریک کنند و در موارد شدیدتر یا مزمن مفید باشند. به عنوان مثال، مطالعات نشان داده اند که لیزر کم توان با فعال سازی سلول های بنیادی و کاهش التهاب، رشد مو را در مدل های حیوانی و انسانی تقویت می کند، و میکرونیدلینگ همراه با ماینوکسیدیل منجر به افزایش معنی دار تعداد مو نسبت به مصرف ماینوکسیدیل به تنهایی شده است
در نهایت، توصیه می شود افرادی که دچار ریزش موی ناگهانی شده اند، ابتدا توسط پزشک متخصص بررسی شوند تا علت دقیق مشخص شود و بیماری های زمینه ای (کم خونی، اختلالات تیروئید، مشکلات هورمونی) رد شود. همچنین، استفاده خودسرانه از داروها یا دستگاه های درمانی بدون مشورت متخصص می تواند خطرناک باشد. ترکیبی از سبک زندگی سالم، درمان های علمی و حمایت روانی بهترین نتیجه را در بهبود تلوژن افلوویوم خواهد داشت.
