گال پوستی یا همان جرب یک بیماری پوستی مسری و آزاردهنده است که توسط انگل های میکروسکوپی ایجاد می شود. این انگل ها در زیر پوست نفوذ کرده و تکثیر می شوند که در نتیجه آن، خارش شدید و ضایعات پوستی به وجود می آید. بیماری گال معمولاً از طریق تماس مستقیم با فرد آلوده یا استفاده مشترک از وسایل شخصی مانند لباس، ملحفه و حوله منتقل می شود. با توجه به اینکه این بیماری به شدت مسری است، در محیط های پر ازدحام مانند مدارس، خوابگاه ها، پادگان ها و خانه های سالمندان شیوع بیشتری دارد. در حالی که گال پوستی یک بیماری خطرناک و کشنده محسوب نمی شود، اما می تواند به شدت زندگی روزمره فرد را مختل کند. خارش شدید، مخصوصاً در شب ها، باعث بی خوابی، استرس و کاهش کیفیت زندگی فرد مبتلا می شود. علاوه بر این، اگر درمان به موقع انجام نشود، خاراندن بیش از حد می تواند منجر به زخم های پوستی و بروز عفونت های ثانویه شود. با این حال، خوشبختانه درمان های موثر و قطعی برای این بیماری وجود دارد که با استفاده از آن ها می توان این مشکل را برطرف کرد.
در این مقاله، ابتدا با ماهیت بیماری گال، علائم و نشانه های آن آشنا می شویم. سپس روش های تشخیص و درمان آن را بررسی می کنیم و در نهایت، راهکارهایی برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری ارائه خواهیم داد. اگر شما یا یکی از اطرافیانتان با علائم این بیماری مواجه هستید، مطالعه این مقاله می تواند اطلاعات مفیدی در اختیار شما قرار دهد و به تصمیم گیری بهتر برای درمان کمک کند.
بیماری گال پوستی یا جرب چیست؟
گال پوستی یا جرب یک بیماری پوستی مسری است که توسط انگل Sarcoptes scabiei ایجاد می شود. این انگل میکروسکوپی با نفوذ به لایه های سطحی پوست، تونل هایی ایجاد کرده و در آنجا تخم گذاری می کند. تکثیر انگل و واکنش سیستم ایمنی بدن به آن، باعث خارش شدید، التهاب و بروز ضایعات پوستی می شود. این بیماری معمولاً از طریق تماس مستقیم پوست با پوست فرد آلوده یا استفاده مشترک از وسایل شخصی مانند لباس و ملحفه منتقل می شود. خارش ناشی از گال اغلب در شب شدت می یابد و در مناطقی مانند بین انگشتان، مچ دست، آرنج، زیر بغل و ناحیه تناسلی ظاهر می شود. تشخیص این بیماری معمولاً بر اساس علائم بالینی و در برخی موارد، بررسی میکروسکوپی نمونه های پوستی انجام می شود. درمان شامل استفاده از داروهای موضعی ضد انگل و در برخی موارد، داروهای خوراکی برای از بین بردن انگل و تخم های آن است. رعایت بهداشت فردی و شستشوی دقیق وسایل شخصی نقش مهمی در جلوگیری از گسترش این بیماری دارد.
علائم بیماری گال
بیماری گال پوستی با خارش شدید، مخصوصاً در شب، و ضایعات پوستی مشخص می شود. علائم بیماری گال به دلیل واکنش سیستم ایمنی بدن به وجود انگل Sarcoptes scabiei در لایه های سطحی پوست ایجاد می شوند. خارش ناشی از گال پوستی معمولاً شدید بوده و می تواند به مرور زمان باعث زخم و عفونت های ثانویه شود. ضایعات پوستی به صورت خطوط باریک، تاول های کوچک، دانه های قرمز و التهاب در نواحی خاصی از بدن ظاهر می شوند. شدت علائم ممکن است بسته به پاسخ ایمنی فرد و میزان آلودگی متفاوت باشد.علائم بیماری گال:
- خارش شدید و مداوم به ویژه در شب
- ظاهر شدن خطوط باریک و نامنظم روی پوست تونل های ایجاد شده توسط انگل
- ایجاد جوش های قرمز، تاول های کوچک و التهاب پوستی
- زخم شدن پوست به دلیل خاراندن مداوم
- پوسته پوسته شدن و خشکی پوست در محل های درگیر
- درگیری بیشتر نواحی بین انگشتان، مچ دست، آرنج، زیر بغل و ناحیه تناسلی
- عفونت های ثانویه ناشی از خاراندن و ورود باکتری ها به زخم ها
عوامل خطر ابتلا به گال
گال پوستی یک بیماری پوستی مسری است که از طریق تماس مستقیم با پوست فرد آلوده یا استفاده مشترک از وسایل شخصی منتقل می شود. برخی از شرایط و عوامل می توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. محیط های شلوغ، تماس نزدیک و رعایت نکردن بهداشت فردی از مهم ترین عوامل خطر هستند.عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به گال:
- زندگی در محیط های شلوغ و جمعی مانند خوابگاه ها، پادگان ها، آسایشگاه ها و زندان ها
- تماس مستقیم و طولانی مدت با فرد آلوده مانند اعضای خانواده یا شریک زندگی
- استفاده مشترک از لباس، ملحفه، حوله و وسایل شخصی فرد مبتلا
- سیستم ایمنی ضعیف در بیماران مبتلا به دیابت، ایدز یا افرادی که داروهای سرکوب کننده ایمنی مصرف می کنند
- عدم رعایت بهداشت فردی و نظافت پوست و لباس ها
- سنین خاص کودکان، سالمندان و افراد دارای بیماری های زمینه ای بیشتر در معرض خطر هستند
- سفر به مناطق با شیوع بالای بیماری به ویژه در مناطق با امکانات بهداشتی ضعیف
- مشاغلی که نیاز به تماس نزدیک با افراد دارد مانند کارکنان مراکز درمانی، پرستاران و مراقبان سالمندان
نحوه تشخیص خارشک یا گال توسط پزشک
تشخیص خارشک یا گال توسط پزشک بر اساس معاینه بالینی، بررسی علائم بیمار و در برخی موارد، آزمایش های تشخیصی انجام می شود. پزشک با ارزیابی شدت خارش، الگوی ضایعات پوستی و سابقه تماس با افراد مبتلا، احتمال وجود بیماری را بررسی می کند. از آنجایی که خارش ناشی از گال معمولاً در شب تشدید می شود و ضایعات پوستی در نواحی خاصی مانند بین انگشتان، مچ دست، زیر بغل، نواحی تناسلی و دور ناف ظاهر می شوند، این نشانه ها راهنمای اصلی تشخیص هستند .روش های تشخیص گال توسط پزشک:
- معاینه بالینی پوست: بررسی نشانه های خاص مانند خطوط باریک ناشی از حرکت انگل، تاول های کوچک، دانه های قرمز و خراش های ناشی از خاراندن
- تست خراش پوستی (Scraping test): نمونه برداری از پوست با خراش سطحی و بررسی آن زیر میکروسکوپ برای مشاهده انگل، تخم ها یا مواد مترشحه از آن
- تست رنگ آمیزی با جوهر هند: استفاده از جوهر بر روی پوست برای برجسته شدن تونل های ناشی از حرکت انگل
- درموسکوپی: بررسی ضایعات پوستی با استفاده از یک دستگاه بزرگنمایی ویژه (درموسکوپ) برای مشاهده نشانه های انگل
- بیوپسی پوست (در موارد خاص): در شرایطی که تشخیص دشوار باشد، نمونه ای از پوست گرفته و برای بررسی های دقیق تر به آزمایشگاه ارسال می شود
روش های درمان قطعی گال
درمان قطعی گال شامل استفاده از داروهای ضد انگل برای از بین بردن عامل بیماری و رعایت دقیق بهداشت فردی برای جلوگیری از انتقال مجدد است. داروهای موضعی و خوراکی مؤثرترین روش های درمانی هستند که توسط پزشک تجویز می شوند. علاوه بر این، تمام افرادی که در تماس نزدیک با فرد مبتلا بوده اند نیز باید به طور هم زمان تحت درمان قرار بگیرند تا از گسترش مجدد بیماری جلوگیری شود. رعایت اصول بهداشتی مانند شست وشوی لباس ها، ملحفه ها و وسایل شخصی نیز بخش مهمی از روند درمان است. روش های درمان قطعی گال:
- استفاده از داروهای موضعی ضد انگل: مانند پرمترین ۵٪، لیندان، بنزیل بنزوات و مالاتیون
- مصرف داروهای خوراکی در موارد شدید: مانند آیورمکتین که برای درمان گال گسترده تجویز می شود
- استفاده از کرم های ضد خارش و ضد التهاب: برای کاهش علائم ناشی از حساسیت پوستی
- شستشوی دقیق لباس ها، ملحفه ها و حوله ها: در دمای بالا و اتو کردن برای از بین بردن انگل های باقی مانده
- عدم استفاده از وسایل شخصی مشترک با دیگران: برای جلوگیری از انتقال بیماری
- پاک سازی محیط زندگی و وسایل آلوده: مانند جاروبرقی کشیدن روی مبلمان و فرش ها
- رعایت درمان هم زمان برای تمامی اعضای خانواده و افراد در تماس نزدیک: حتی اگر علائمی نداشته باشند
مراقبت های خانگی در درمان گال
علاوه بر درمان دارویی، رعایت برخی اقدامات خانگی نقش مهمی در بهبودی سریع تر و جلوگیری از گسترش بیماری دارد. مراقبت های خانگی شامل کاهش علائم بیماری، جلوگیری از انتقال مجدد انگل و رعایت بهداشت شخصی و محیطی است. این اقدامات نه تنها روند درمان را تسریع می کنند، بلکه احتمال بازگشت عفونت را نیز کاهش می دهند. مراقبت های خانگی در درمان گال پوستی عبارتند از:
- استحمام منظم با آب ولرم برای کاهش خارش و پاک سازی پوست
- استفاده از لباس های تمیز و شسته شده: لباس ها باید در دمای بالا شسته و اتو شوند
- ضدعفونی کردن ملحفه، حوله و وسایل شخصی: با شستشو در آب داغ و استفاده از خشک کن حرارتی
- کاهش خارش با روش های طبیعی: مانند استفاده از لوسیون کالامین یا کمپرس آب سرد
- استفاده از لباس های نخی و گشاد: برای کاهش تحریک و حساسیت پوستی
- پرهیز از خاراندن محل ضایعات: برای جلوگیری از عفونت های ثانویه
- تمیز کردن و جاروبرقی کشیدن سطوحی که بیمار با آن ها در تماس بوده است: مانند مبل، فرش و تشک
- خودداری از تماس پوستی نزدیک با دیگران تا پایان درمان
- تقویت سیستم ایمنی بدن با تغذیه سالم: مصرف میوه ها، سبزیجات و مواد غذایی تقویت کننده سیستم ایمنی
نشانه های خوب شدن گال
بعد از شروع درمان گال پوستی، نشانه های بهبودی شامل:
- کاهش تدریجی خارش بعد از چند روز
- بهبود زخم ها و قرمزی های پوستی
- توقف ایجاد ضایعات جدید پس از چند روز از آغاز درمان
- کاهش قابل توجه التهاب و ورم پوست
طول درمان بیماری گال چقدر است؟
مدت زمان درمان بیماری گال پوستی به نوع و شدت عفونت، روش درمانی و رعایت بهداشت فردی بستگی دارد. در بیشتر موارد، علائم بیماری با استفاده از داروهای موضعی مانند کرم پرمترین یا داروهای خوراکی مانند آیورمکتین طی ۲ تا ۴ هفته بهبود می یابد. با این حال، خارش و تحریکات پوستی ممکن است حتی پس از نابودی انگل تا چند هفته باقی بماند که به دلیل واکنش التهابی بدن به مواد مترشحه از انگل است. در موارد شدیدتر، یا در بیمارانی که به گال پوسته دار مبتلا هستند، روند بهبودی ممکن است طولانی تر باشد و نیاز به تکرار درمان یا استفاده از داروهای خوراکی وجود داشته باشد. رعایت دقیق نکات بهداشتی مانند شستشوی لباس ها و ملحفه ها، عدم تماس مستقیم با دیگران و پاک سازی محیط، تأثیر بسزایی در جلوگیری از عود بیماری و تسریع روند درمان دارد.
تفاوت نیش گال و اگزما چیست؟
- گال پوستی: معمولاً با خارش شدید شبانه همراه است و در قسمت هایی خاص از بدن مانند بین انگشتان و کشاله ران ظاهر می شود. همچنین خطوط باریک زیر پوستی مشخصه بارز آن است.
- اگزما: یک بیماری التهابی پوست است که به دلایل مختلفی مانند آلرژی یا خشکی شدید پوست ایجاد می شود و معمولاً با خشکی، ترک خوردگی و التهاب همراه است. این جدول تفاوت های اصلی بین گال و اگزما را نشان می دهد و به تشخیص صحیح و انتخاب درمان مناسب کمک می کند.
|
ویژگی |
گال (خارشک) |
اگزما |
|---|---|---|
|
علت |
انگل Sarcoptes scabiei که به پوست نفوذ کرده و تخم گذاری می کند. |
التهاب پوستی ناشی از عوامل آلرژیک، ژنتیکی یا محرک های محیطی. |
|
خارش |
شدید و آزاردهنده، معمولاً در شب بدتر می شود. |
متغیر، معمولاً در اثر خشکی یا تماس با مواد محرک تشدید می شود. |
|
ظاهر ضایعات |
خطوط باریک و نامنظم (تونل های ایجاد شده توسط انگل)، جوش های قرمز، تاول های کوچک. |
قرمزی، خشکی، پوسته پوسته شدن، التهاب و در موارد شدید، تاول های ریز. |
|
محل بروز |
معمولاً بین انگشتان، مچ دست، زیر بغل، دور ناف، نواحی تناسلی و چین های بدن. |
ممکن است در هر نقطه ای از بدن ایجاد شود، اما بیشتر در صورت، دست ها، پشت زانو و آرنج دیده می شود. |
|
واگیردار بودن |
بسیار مسری، از طریق تماس مستقیم پوست با پوست یا وسایل مشترک منتقل می شود. |
غیر مسری، از فردی به فرد دیگر منتقل نمی شود. |
|
مدت زمان باقی ماندن علائم |
در صورت عدم درمان، ممکن است ماه ها ادامه داشته باشد. |
مزمن یا دوره ای، ممکن است بهبود یابد و دوباره عود کند. |
|
تشخیص پزشکی |
بررسی بالینی، تست خراش پوستی و درموسکوپی برای مشاهده انگل. |
بر اساس علائم بالینی، بررسی سابقه پزشکی و در برخی موارد تست آلرژی. |
|
درمان |
داروهای ضد انگل موضعی (پرمترین، بنزیل بنزوات) یا خوراکی (ایورمکتین)، رعایت بهداشت و شستشوی وسایل شخصی. |
کرم های مرطوب کننده، داروهای ضد التهاب مانند کورتیکواستروئیدها، پرهیز از مواد حساسیت زا. |
آژانس خلاقیت کوانتا
